Rok 2018: Służebność gruntowa z mocy prawa
Każdy „Nowy Rok” zawsze wydaje się przełomowy. Staramy się w nim zrealizować własne plany czy też oczekujemy pozytywnych efektów naszych przyszłych działań.
Nie inaczej jest również ze sprawami przesyłowymi.
To bowiem w tym roku mają się rozstrzygnąć istotne sprawy dla każdej osoby, której nieruchomość lub prawo jest obciążone urządzeniami przesyłowymi. Jedną z nich jest kwestia zgodności z Konstytucją wykładni Sądu Najwyższego o służebności gruntowej (P 10/16 i P 7/17), nie mniej jednak nie wiadomo kiedy Trybunał wyznaczy termin rozprawy…
Ale to nie koniec. Wszyscy bowiem oczekują (sędziowie również…) na rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w przedmiocie możliwości nabycia z mocy prawa przez przedsiębiorstwo przesyłowe służebności gruntowej na potrzeby urządzeń przesyłowych powstałej w wyniku uwłaszczenia państwowych osób prawnych – sprawa III CZP 50/17. W porównaniu ze sprawą przed Trybunałem wydaje się, że SN powinien wydać uchwałę w tej materii jeszcze w tym roku.
Tym bardziej, że do Sądu Najwyższego wpłynęło bardzo podobne, kolejne zagadnienie prawne (sprawa III CZP 112/17) przedstawione przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, o którym będzie mowa w dzisiejszym wpisie:
Czy uzyskanie na własność przez przedsiębiorstwo państwowe urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości należącej do Skarbu Państwa na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. z 1991 r., Nr 2 poz. 6), oddanej w użytkowanie wieczyste innemu przedsiębiorstwu mocą decyzji deklaratoryjnej wydanej w trybie ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm.) spowodowało uzyskanie przez przedsiębiorstwo przesyłowe z mocy prawa służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej prawo użytkowania wieczystego?
Niewtajemniczonych odsyłam do treści postanowienia Sądu Najwyższego z 16 lutego 2017 r. wydanego w sprawie III CZP 100/16 ponieważ przedstawia ono w dosyć krótki, aczkolwiek rzeczowy problem nabycia przez przedsiębiorstwo z mocy prawa służebności gruntowej jako wynik uwłaszczenia państwowych osób prawnych.
W omawianej sprawie z wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu wystąpił – co nieczęsto się zdarza – przedsiębiorca przesyłowy. Przedmiotem wniosku były urządzenia przesyłowe zlokalizowane w ramach Głównego Punktu Zasilania.
Problem polegał jednak na tym, że nieruchomość obciążona urządzeniami, której właścicielem jest Skarb Państwa została oddana w użytkowanie wieczyste na początku lat 90 – tych innemu podmiotowi na podstawie decyzji wojewody wydanej w trybie ustawy z dnia 29 września 1990 roku.
Przedsiębiorca początkowo wnosił o ustanowienie służebności na prawie użytkowania wieczystego. W trakcie trwania postępowania zmienił on jednak swój wniosek w ten sposób, aby służebność obciążała prawo własności.
Użytkownik wieczysty uznał wniosek za przedwczesny, natomiast Skarb Państwa jako właściciel nieruchomości wniósł o oddalenie wniosku.
Sąd Rejonowy wyraził stanowisko, zgodnie z którym to prawo użytkowania wieczystego winno być obciążone prawem służebności przesyłu, bowiem to ono w rzeczywistości doznaje ograniczeń w związku z lokalizacją urządzeń przesyłowych, a zatem ma pierwszeństwo.
Co ciekawe ustalone wynagrodzenie wyniosło ponad 1,5 mln zł, które miało rekompensować ograniczenia w pozostałym 73 – letnim okresie użytkowania wieczystego.
Przedsiębiorca przesyłowy dalece niezadowolony z zapadłego orzeczenia wniósł apelację, zaś na rozprawie przed Sądem Okręgowym oświadczył, że cofa wniosek i na tej podstawie wskazał na konieczność uchylenia postanowienia oraz umorzenia całego postępowania.
Pozostali uczestnicy (właściciel i użytkownik wieczysty) wyrazili sprzeciw wobec takiego wniosku przedsiębiorcy i postępowanie musiało toczyć się dalej.
Sąd Okręgowy jednakże powziął wątpliwość czy wniosek jest zasadny w świetle ostatnich orzeczeń Sądu Najwyższego.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na swoiste novum dotyczące zastosowania konstrukcji służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu powstającej z mocy prawa.
Pogląd ten pojawił się stosunkowo niedawno (postanowienia SN w sprawach IV CSK 509/15, IV CSK 531/15 oraz II CSK 462/16). Opiera się on na przyjęciu założenia, że uwłaszczenie państwowych osób prawnych nie spowodowało tylko przekształcenia prawa zarządu nad urządzeniami przesyłowymi w prawo własności, ale także powstanie z mocy prawa służebności uprawniającej do korzystania z gruntu Skarbu Państwa.
Problem polegał jednak na tym, że przekształcenie przysługującego przedsiębiorcy państwowemu prawa zarządu w prawo własności co do urządzeń przesyłowych nastąpiło wówczas, kiedy grunty nimi obciążone należały do Skarbu Państwa i nie były oddane innej osobie w użytkowanie wieczyste. Tymczasem – w ocenie Sądu Okręgowego – stan faktyczny sprawy III CZP 112/17 jest odmienny.
Poza tym w uchwale III CZP 101/16 wyraźnie zaznaczono, że nie można ustanowić służebności przesyłu na prawie użytkowania wieczystego, jeśli wybudowane urządzenia przesyłowe w okresie obowiązywania zasady jednolitej własności państwowej znajdowały się na nieruchomości Skarbu Państwa przed oddaniem jej w użytkowanie wieczyste.
Rok 2018 r. jawi się zatem jako niezwykle istotny dla części właścicieli, tym bardziej, że w kolejce oczekuje już kolejne zagadnienie prawne mające zostać rozstrzygnięte, ale o tym już następnym razem…
***
