Po pierwsze zasada, po drugie pieniądze

W dniu wczorajszym Sąd Najwyższy w sprawie III CZP 34/17 rozpoznał przedstawione przez Sąd Okręgowy w Lublinie bardzo ważne zagadnienie prawne:
„Czy w postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu dopuszczalne jest wydanie na podstawie art. 318 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. postanowienia wstępnego o uznaniu żądania ustanowienia tej służebności za usprawiedliwione?
Sąd Najwyższy podjął uchwałę, zgodnie z którą:
W postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu jest dopuszczalne wydanie, na podstawie art. 318 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., postanowienia wstępnego o uznaniu żądania ustanowienia tej służebności za usprawiedliwione w zasadzie.
Przypomnieć należy, że sprawa dotyczyła ustanowienia prawa służebności przesyłu na potrzeby gazociągów. Przedsiębiorca zakwestionował wniosek zarówno co do zasady, jak i wysokości. Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie uznał roszczenie wnioskodawcy za zasadne i na tej podstawie wydał postanowienie wstępne. Przedsiębiorca złożył apelację, jednakże Sąd Okręgowy w Lublinie nabrał wątpliwości czy w tym postępowaniu można rozstrzygać wstępnie o samej zasadzie żądania ustanowienia służebności przesyłu.
Sąd Najwyższy w opublikowanym komunikacie podkreślił, że ustawodawca przewidział możliwość wydawania postanowień wstępnych w sprawach dotyczących zniesienia współwłasności i podziału majątku wspólnego.
Problem polega na tym, że przepisy szczegółowe nie odnoszą się do instytucji służebności przesyłu. Sąd Najwyższy wskazał jednakże, że nie stanowi to przeszkody w możliwości wydawania postanowień wstępnych w tego rodzaju postępowaniach.
Należy bowiem zwrócić uwagę na art. 13 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym:
Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Na tej podstawie można odpowiednio zastosować art. 318 § 1 K.p.c.:
Sąd, uznając roszczenie za usprawiedliwione w zasadzie, może wydać wyrok wstępny tylko co do samej zasady, co do spornej zaś wysokości żądania – zarządzić bądź dalszą rozprawę, bądź jej odroczenie.
W ocenie składu orzekającego możliwe jest wydawanie postanowień wstępnych. Warto jednakże podkreślić, że Sąd Najwyższy nie jest jednomyślny w tej materii, wszak przeczy temu stanowisko przedstawione w postanowieniu z dnia 21 lipca 2016 r. o sygn. akt II CSK 604/15.
Komunikat zwraca ponadto uwagę, że sądy powszechne powinny wydawać postanowienia wstępne jedynie wyjątkowo przy zachowaniu wszelkich ustawowych przesłanek, w tym zasady ekonomii.
Do sprawy wrócę ponownie po publikacji uzasadnienia uchwały, tym bardziej że w tej kwestii mam zupełnie inną ocenę, aniżeli Sąd Najwyższy.